Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Artykuły

Nr 2(11) (2016): Nuda

Nuda, czyli dekonstrukcja podmiotu. Sartre – Cioran – Pessoa

  • Patryk Szaj
DOI
https://doi.org/10.51196/srz.11.3
Opublikowane
1. 11. 2016

Abstrakt

Na przykładzie twórczości trzech autorów: Jeana-Paula Sartre’a, Emila Ciorana i Fernanda Pessoi, autor artykułu udowadnia, że nuda jest jednym z najważniejszych wyznaczników modernizmu, powielając cechę przypisywaną samej tej epoce, prądowi lub zespołowi nurtów, jaką jest nieokreśloność. W artykule przedstawiona zostaje swoista „fenomenologia nudy”, którą można wyprowadzić z pisarstwa powyższych autorów, wskazująca na „pograniczność” nudy – jest ona bowiem doświadczeniem przebiegającym na styku fizjologii i woli, skutkującym odczuciem nadmiaru istnienia, bezsensu egzystencji, absurdu świata. Nuda działa na podmiot destrukcyjnie – rozbija jego tożsamość, podważa jego substancjalność, ujawnia tkwiącą w nim wewnętrzną inność. Jako zjawisko charakterystyczne dla modernizmu porównana zostaje z anomią i nihilizmem, wespół z którymi stanowi specyficzną „triadę nowoczesną” – zbiór niezbywalnych doświadczeń, z którymi każdy modernista musiał się zmierzyć. W ostatniej części artykułu udowodniona zostaje teza, że nuda stanowi specyficzną dekonstrukcję podmiotu: działającą w samych trzewiach egzystencji „podstawę” zarówno inicjującą budowanie tożsamości, jak i uniemożliwiającą skuteczne zakończenie tego procesu.

Bibliografia

  1. Anderson B. 2004. Time-stilled Space-slowed: How Boredom Matters, „Geoforum”, nr 35(6), s. 739–754.
  2. Bałus W. 1996. Mundus melancholicus. Melancholiczny świat w zwierciadle sztuki, Universitas.
  3. Bieńczyk M. 2012. Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty, Świat Książki.
  4. Caputo J.D. 1987. Radical Hermeneutics. Repetition, Deconstruction, and the Hermeneutic Project, Indiana University Press.
  5. Caputo J.D. 2007. How to Read Kierkegaard, Granta Books.
  6. Charchalis W. 2011. Dlaczego heteronimia?, [w:] F. Pessoa, Poezje zebrane Alberta Caeiro. Heteronimia I, tłum. W. Charchalis, Czuły Barbarzyńca Press, s. 5–6.
  7. Chwin S. 2010. Samobójstwo jako doświadczenie wyobraźni, Wydawnictwo Tytuł.
  8. Cioran E. 1999. Rozmowy z Cioranem, tłum. I. Kania, Wydawnictwo KR.
  9. Cioran E. 2004. Zeszyty 1957–1972, tłum. I. Kania, Wydawnictwo KR.
  10. Czaja D. 2009. Lekcje ciemności, Wydawnictwo Czarne.
  11. Derrida J. 1992. Farmakon, tłum. K. Matuszewski, [w:] Pismo filozofii, Inter Esse, s. 39–61.
  12. Derrida J. 2011. To niebezpieczne uzupełnienie…, [w:] O gramatologii, tłum. B. Banasiak, Wydawnictwo Officyna, s. 191–217.
  13. Filek J. 1997. Słów kilka o ostatnim z potężnej gromadki Rumunów, „Kwartalnik Filozoficzny”, nr 2, s. 65–79.
  14. Flaubert G. 1973. Correspondance, Gallimard.
  15. Franczak J. 2002. Rzecz o nierzeczywistości. „Mdłości” Jeana Paula Sartre’a i „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza, Universitas.
  16. Gadacz T. 2009. Historia filozofii XX wieku. Nurty, t. 2: Neokantyzm, filozofia egzystencja, filozofia dialogu, Wydawnictwo Znak.
  17. Goodstein E. 2005. Experience without Qualities. Boredom and Modernity, Stanford University Press.
  18. Hillis Miller J. 1991. Theory Now and Then, Duke University Press.
  19. Jędraszewski M. 1994. W poszukiwaniu nowego humanizmu. J.-P. Sartre – E. Lévinas, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
  20. Koschany R. 2013. Banalność dnia. O prozie życia w Księdze niepokoju, [w:] Powinowactwa Pessoi. Szkice krytyczne, red. J. Roszak, A. Żychliński, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 19–34.
  21. Kossak J. 1976. Egzystencjalizm w filozofii i literaturze, Książka i Wiedza.
  22. Kowalska M. 1997. W poszukiwaniu straconej syntezy. Jean-Paul Sartre i paradygmaty filozoficznego myślenia, Wydawnictwo Spacja.
  23. Kuhn T. 1968. Struktura rewolucji naukowych, tłum. H. Ostromęcka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  24. Lévinas E. 2007. O uciekaniu, tłum. A. Czarnacka, Wydawnictwo IFiS PAN.
  25. Mach E. 2009. Analiza wrażeń i stosunek sfery fizycznej do psychicznej, tłum. M. Miłkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN.
  26. Markowski M.P. 1999. L’ennui – ułamek historii, [w:] Nuda w kulturze, red. P. Czapliński, P. Śliwiński, Rebis, s. 290–316.
  27. Markowski M.P. 2007. Polska literatura nowoczesna. Leśmian, Schulz, Witkacy, Universitas.
  28. Markowski M.P. 2009. Pessoa – kaznodzieja wyrzeczenia, [w:] Życie na miarę literatury. Eseje, Wydawnictwo Homini.
  29. Mattheus B. 2008. Cioran. Portret radykalnego sceptyka, tłum. R. Reszke, Wydawnictwo KR.
  30. Nietzsche F. 2009. Wola mocy. Próba przemiany wszystkich wartości, tłum. K. Drzewiecki, S. Frycz, Wydawnictwo Vis-à-vis/Etiuda.
  31. Nycz R. 1997. Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wydawnictwo Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, „Leopoldinum”.
  32. Piechaczek S., red. 2014. Cioran – w pułapce istnienia, Zakład Poligraficzny Sindruk.
  33. Pessoa F. 2007. Księga niepokoju Bernarda Soaresa, pomocnika księgowego w Lizbonie, tłum. M. Lipszyc, Świat Literacki.
  34. Prokopski J.A. 2007. Egzystencja i tragizm. Dialektyka ludzkiej skończoności. Krytyka nowożytnej i współczesnej myśli egzystencjalistycznej, Wydawnictwo Marek Derewiecki.
  35. Puszko H. 1988. Mdłości – powieść z tezą czy antynomia kłamcy, „Studia Filozoficzne”, nr 11, s. 41–53.
  36. Roszak J. 2013. Przestrzenią tu staje się czas. Hüzün, saudade (w stronę Fernanda Pessoi), [w:] Powinowactwa Pessoi. Szkice krytyczne, red. J. Roszak, A. Żychliński, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 149–164.
  37. Sartre J.-P. 1948. Qu’est-ce que la littérature?, Gallimard.
  38. Sartre J.-P. 1957. L’Être et le Néant, Gallimard.
  39. Sartre J.-P. 1968. Słowa, tłum. J. Rogoziński, Państwowy Instytut Wydawniczy.
  40. Sartre J.-P. 1974. Mdłości, tłum. J. Trznadel, Państwowy Instytut Wydawniczy.
  41. Sartre J.-P. 1998. Egzystencjalizm jest humanizmem, tłum. J. Krajewski, Wydawnictwo Literackie Muza.
  42. Sartre J.-P. 2007. Byt i nicość. Zarys ontologii fenomenologicznej, tłum. J. Kiełbasa i in., Wydawnictwo Zielona Sowa.
  43. Sendyka R. 2015. Od kultury „ja” do kultury „siebie”. O zwrotnych formach w projektach tożsamościowych, Universitas.
  44. Sheppard R. 2004. Problematyka modernizmu europejskiego, tłum. P. Wawrzyszko, [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, Universitas, s. 71–140.
  45. Sloterdijk P. 2005. Bezinteresowny odwet: notatka o Cioranie, tłum. K. Tórz, „Twórczość”, nr 6, s. 94–97.
  46. Spacks P.M. 1995. Boredom: The Literary History of a State of Mind, University of Chicago Press.
  47. Stempowski J. 2005. Eseje dla Kassandry, Słowo/Obraz Terytoria.
  48. Swoboda T. 2011. Cioran po polsku, „Literatura na Świecie”, nr 1/2, s. 370–391.
  49. Tabucchi A. 2002. Kufer pełen ludzi, tłum. A. Wasilewska, „Literatura na Świecie”, nr 375–377(10–12), s. 96–119.
  50. Toohey P. 2012. Historia nudy, tłum. K. Ciarcińska, Bellona.
  51. Valéry P. 1960. Oeuvres, t. 2, Gallimard.
  52. Vattimo G. 2006. Koniec nowoczesności, tłum. M. Surma-Gawłowska, Universitas.
  53. Wilson C. 1959. Outsider, tłum. M. Traczewska, Wydawnictwo Literackie.
  54. Zenith R. 2013. O „Księdze niepokoju”, tłum. M. Lipszyc, „Literatura na Świecie”, nr 3/4, s. 140–166.

Pobrania

Dane pobrania nie są jeszcze dostepne