Stan Rzeczy

Kultura designu. Nowe obszary teorii i praktyki

Karolina J. Dudek — 2023-10-07

Ostrożny Prometeusz? Kilka kroków ku filozofii dizajnu, ze specjalnym uwzględnieniem Petera Sloterdijka

Bruno Latour — 2023-10-07

Zobaczyć i doświadczyć. O edukacji wizualnej artystów i projektantów rozmawiają Anna Barlik i Jan Buczek

Anna Barlik — 2023-10-09

Stan rzeczy w „Stanie Rzeczy”. Z kuratorkami wystawy „Stan rzeczy”, Grażyną Bastek i Moniką Janisz, rozmawia Romuald Demidenko

Romuald Demidenko — 2023-10-09

Ontologiczny design - krytyczne zaangażowanie na rzecz radykalnie zrównoważonej przyszłości

Jakub Barszczewski — 2023-10-07

Współczesna refleksja nad designem postuluje bardziej radykalną zmianę sposobu myślenia o projektowaniu. Poza konwencjonalną krytyką uwikłania designu w logikę zysku i legitymizację kapitalistycznej organizacji życia społecznego zwraca się również uwagę na ograniczenia wynikające z zakorzenienia tej aktywności w europocentrycznej i kartezjańskiej ontologii. Opisani w tekście teoretycy designu (Anne-Marie Willis, Ezio Manzini, Tony Fry, Cameron Tonkinwise, Madina Tlostanova) w analogii do współczesnej debaty w ramach nauk społecznych wokół sprawczości „niewidzialnych aktorów” (między innymi nie-ludzi, natury i przestrzeni) poszukują innej perspektywy rozpatrywania relacji między twórcą a projektowanym przez niego światem. Coraz większy nacisk kładzie się na to, że praktyka projektowania nie jest jedynie indywidualnym aktem tworzenia. Można ją także interpretować w kategoriach rozproszonej sprawczości (distributed agency), której efekty zwrotnie oddziałują na ludzi, stwarzając podłoże do nowatorskich praktyk społecznych. Ekologiczna i postkolonialna krytyka designu wskazuje na konieczność przyjęcia antydualistycznego, antyantropocentrycznego i relacjonistycznego podejścia do rzeczywistości, które pozwoliłoby na emancypacyjne przeformułowanie dotychczasowej relacji między jednostką, naturą i wspólnotą. Tego rodzaju refleksja nad designem jest również próbą krytycznej reinterpretacji problemu innowacji i rozwoju. W ten sposób design staje się krytycznym, a zarazem utopijnym przedsięwzięciem wymyślania nowatorskiego sposobu organizacji społeczeństwa oraz jego relacji z aktorami nie-ludzkimi.

Porządkowanie rzeczy i ludzi. O zaletach etnografii procesu projektowego

Krzysztof Janas — 2023-10-07

Celem artykułu jest wskazanie korzyści, jakie w ramach społecznych studiów nad designem mogą wnieść etnograficzne badania procesu projektowego. Opierając się na pracach autorów wywodzących się z nurtów pragmatycznych, studiów nad nauką i technologią (STS) oraz teorii aktora-sieci (ANT), tekst analizuje design jako socjotechniczną i usytuowaną praktykę „porządkowania rzeczy i ludzi”, a tym samym negocjowania i kształtowania wspólnego świata. Rozważania sięgają z jednej strony etnograficznych raportów, w których badacze próbowali zrozumieć oraz opisać, jak (i dlaczego właśnie tak) pracują designerzy, z drugiej – zupełnie innego pola badawczego, jakim jest antropologia praktyk medycznych w duchu ANT zaproponowana przez Annemarie Mol. Autor stara się wskazać, że wnioski z tego obszaru wykazują znaczne podobieństwa z refleksjami z etnograficznych badań nad procesem projektowym i dają pouczające spostrzeżenia dla zmiennej ontologii designu, którą można badać empirycznie.

„Proces projektowy” – o podzielaniu doświadczenia społecznego

Ewa Klekot — 2023-10-07

„Nie możemy doświadczyć świata z perspektywy innych, możemy jednak podzielać ich doświadczenie społeczne” – napisała duńska antropolożka Kirsten Hastrup. Z perspektywy własnej obecności w polu dizajnu, która wiąże się z podzielaniem doświadczenia społecznego projektantów na różne sposoby, chciałabym zaproponować fenomenologiczną refleksję nad „procesem projektowym”. Jako antropolożka i etnografka łączę działalność badawczą z pracą dydaktyczną na uczelni kształcącej projektantów. W różny sposób współpracuję i współpracowałam z projektantami: przy prowadzeniu zajęć, w projektach badawczych, przy wystawach i wspólnych publikacjach. Z tych pragmatycznych powodów usiłuję znaleźć język pozwalający opisać procesy, których jestem częścią, jednocześnie próbując zrozumieć metody pracy z materią w różnorakiej formie. Staram się też proponować narzędzia refleksji, które mogą się okazać pomocne dla projektanta i studentów pracujących nad swoimi projektami. „Proces projektowy” to pojęcie stosowane przez samych projektantów, którego sens starali się uchwycić wszyscy najważniejsi piszący o projektowaniu autorzy. Chciałabym poddać je refleksji przez pryzmat takich jego właściwości jak nie-hylemorficzne rozumienie kreatywności oraz relacja z tworzywem, ujmowana w Ingoldowskich kategoriach „podążania za materiałem”.

Jak nie-projektantów uczyć projektowania

Mariusz Wszołek — 2023-10-09

Współcześnie system edukacji projektowej staje przed wyzwaniem redefinicji zakresów, możliwości i sposobów kształcenia przyszłych projektantów – złożoność otaczającego nas świata, zarówno w wymiarze technologicznym, jak i geopolitycznym, a także zadania związane z ochroną klimatu i zdrowiem publicznym stawiają bowiem zupełnie nowe wyzwania dla praktyki projektowania. Wyróżniającym się – w sensie krytycznym – głosem na temat edukacji projektowania jest projekt „Future of Design Education”, zainicjowany przez głośny tekst Donalda Normana i Paula A. Kirschnera, zatytułowany The Teaching and Learning of Design. Autorzy zauważają w nim zasadniczy deficyt w wykształceniu projektantów w zakresie ich przystawalności do tak zwanej współczesności: jej złożoności i wyzwań za tą złożonością stojących. Ponadto zwracają uwagę na brak interdyscyplinarnego środowiska wiedzy, kompetencji i umiejętności w procesie kształcenia przyszłych projektantów. Inicjatywa „Future of Design Education” stanowi otwarte forum wymiany myśli i doświadczeń w zakresie uczenia projektowania – jej celem jest podjęcie wysiłku przemyślenia i przeprojektowania edukacji projektowania. Już samo pojawienie się takiej inicjatywy pozwala wysnuć dwa wnioski: (1) środowisko projektowe zauważa deficyty w systemie edukacji; (2) środowisko projektowe jest autorefleksyjne, jeśli chodzi o podjęcie próby zmiany przez projektowanie. Projektowanie zmieniło się z projektowania zorientowanego na cel w stronę projektowania zorientowanego na kryterium – przedmiotem projektowania nie jest już obiekt, ale jego użyteczność, dostępność lub przystępność obsługi. W projektowaniu kluczowy staje się kontekst produktów, usług czy komunikacji – współczesna edukacja w zakresie projektowania powinna zatem koncentrować się na holistycznym ujęciu metodologii projektowania, uzupełniając wykształcenie o kontekst społeczny, techniczny, ekonomiczny i środowiskowy. Aktualna dyskusja środowiska projektowego nad przeprojektowaniem edukacji projektowania wydaje się kluczowa, lecz w naszym odczuciu zamknięta na zewnętrzną perspektywę – interdyscyplinarność jest podkreślana na każdym kroku w sensie teoretycznym, choć nie jest powszechnie stosowana w toczącej się dyskusji. W tekście podjęto zagadnienie jeszcze szersze, jakim jest uczenie projektowania nie-projektantów, myśląc o projektowaniu jako nadrzędnej kompetencji rozwiązywania problemów oraz widząc w tym projektantów jako moderatorów i animatorów zmiany społecznej. W końcu do dyspozycji mamy dwa rozwiązania: zmianę przez design lub zmianę przez katastrofę.

Przestrzenie wytwarzania i wytwarzanie przestrzeni

Jacek Gądecki — 2023-10-09

Tekst dotyczy polskich przestrzeni kreatywno-warsztatowych typu makerspace. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy mogą one skutecznie pełnić funkcję miejsc trzecich, czyli przestrzeni społecznych oddzielonych od domu i miejsca pracy. Jednocześnie chciałbym wskazać, że – będąc przestrzeniami wytwarzania – same mogą współtworzyć miasto. Dodatkowym celem opracowania jest redefinicja pojęcia kreatywności w świetle badań nad przestrzeniami warsztatowymi. To istotne zwłaszcza w kontekście studiów miejskich i promowania przedsiębiorczego podejścia do miast. Tekst opiera się na wynikach ilościowo-jakościowego projektu badawczego realizowanego w wybranych makerspace’ach, fab labach i hakerspace’ach w Polsce.

Selling the Scandinavian Ethos: Principal Marketing Strategies of Nordic Design Brands

Anna Wiśnicka — 2023-10-09

This text presents and analyses the principal marketing strategies used by Danish, Swedish, and Finnish companies and describes the set of marketing messages characteristic of Scandinavian design brands. The most popular strategies involve geo-recognition, with sociolinguistic mechanisms that influence the names of companies and products and the self-description of brands. The contradictory issues of nobilitation and egalitarianism, which have a pivotal role in the advertising of specific products for different groups of recipients, are addressed. Co-branding, including image collaborations between brands operating in different sectors, and mass media influence (the leading tool of advertisement, through films, series, and TV commercials), are other strategies. Connections are established between design promotion and widely recognisable cultural phenomena, such as hygge or lagom. Analysis reveals that the main marketing strategies characteristic of the design brands of the North revolve around a multitude of connections to Scandinavian heritage and culture.

Przykład implementacji projektowania partycypacyjnego w projekcie technologicznym z obszaru zdrowia

Robert Statkiewicz — 2023-10-09

Celem artykułu jest zaprezentowanie charakterystyki i wyzwań projektowania partycypacyjnego w opiece zdrowotnej, umożliwiającego ewaluację procesu wykorzystanego w projekcie „Pacjenci Pacjentom” Fundacji Ludzie i Medycyna. Projektowanie partycypacyjne wykorzystano do stworzenia nowej przestrzeni w aplikacji mobilnej Pacjenci Pacjentom. Ewaluacja miała sprawdzić: (1) na ile zaimplementowany proces spełnił kryteria projektowania partycypacyjnego; (2) na ile doświadczenie projektowania partycypacyjnego rzeczywiście emancypuje osoby uczestniczące i zaprasza je do decyzyjności. Wyniki sugerują, że implementacja była udana, ukazując jednocześnie nowe zagadnienia istotne dla metody, niewystarczająco reprezentowane w literaturze skutecznie wprowadzonych projektów z tego nurtu. Aspektami tymi są dostępność cyfrowa i wynikająca z kondycji osób uczestniczących, a także waga procesu grupowego.

Projektowanie pogrzebu. Dizajn jako narzędzie pracy nad wyobraźnią społeczną

Kuba Maria Mazurkiewicz — 2023-10-09

Artykuł dotyczy pogrzebu jako przedmiotu zainteresowania dizajnu. W obszarze funeralnym projektowanie używane jest w sposób tradycyjny, czyli jako narzędzie rynkowe służące estetyzacji i poprawiające funkcjonalność produktów, co ma prowadzić do zwiększenia zysków. Przy pomocy autoanalizy autor-projektant przedstawia alternatywne podejście. Omawia proces projektowania rytuałów pogrzebowych przyszłości, w którym zastosował metodę dizajnu spekulatywnego. Podstawowym celem tekstu jest odpowiedź na pytanie, czy w przypadku tego typu projektu, z założenia pozostającego w sferze wyobraźni, można stosować pojęcie wdrożenia. Autor zauważa, że do zmiany praktyk społecznych nie wystarczy sam dizajn. Potrzebny jest ruch społeczny, który wykształca masę krytyczną niezbędną do zmiany myślenia, a następnie prawa. Sposobem wdrożenia projektu spekulatywnego może być potraktowanie go przez organizacje społeczne jako narzędzia warsztatowo-edukacyjnego, stymulującego i poszerzającego wyobraźnię.

Partnerstwo z rozsądku. Rola i miejsce nauk społecznych we współczesnym projektowaniu

Tomasz Bierkowski — 2023-10-09

Jak elity wymyśliły ludowość

Piotr Korduba — 2023-10-09

Dizajn przyszłości – przyszłość dizajnu. Jak zwymiarować imponderabilia dizajnu?

Jacek Mianowski — 2023-10-09

Fantastyczna socjologia literatury

Katarzyna Roman-Rawska — 2023-10-09

Depozytariuszka pamięci

Róża Sułek — 2023-10-09

Wokół Stanisława Ossowskiego

Grzegorz Motyka — 2023-10-09

Ossowski – jak to rozumieć, jak to wytłumaczyć?

Tadeusz Szawiel — 2023-10-10

The Re(con)figuration of Knowledge

Hubert Knoblauch — 2023-10-09

Languages of the Peripheries

Magdalena Nowicka-Franczak — 2023-10-09

Polish Social Sciences in Global Academia

Agnieszka Kolasa-Nowak — 2023-10-09

On the Different Criteria of Global and Local Success for Scholars in Peripheral Social Sciences

Tomasz Zarycki — 2023-10-10