Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Artykuły

Nr 1(8) (2015): Symbole

Chrześcijanin bez Boga. Teologia polityczna Pierre’a Bourdieu

  • Michał Łuczewski
DOI
https://doi.org/10.51196/srz.8.13
Opublikowane
1. 04. 2015

Abstrakt

Pierre Bourdieu jest teologiem, teologiem politycznym. Jednym z najważniejszych źródeł (choć ukrytym) myśli autora Reprodukcji jest klasyczne dzieło Ernsta Kantorowicza Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej. Konstruując jedną z najbardziej wpływowych teorii społecznych XX wieku, francuski badacz czerpie pełnymi garściami z religijnych metafor i pojęć. Stanowią one nie tyle retoryczny ornament, lecz także istotę jego myśli. Należy poważnie potraktować deklarację Bourdieu, że jest uczniem Pascala, „pascalianinem” ( pascalien). Istnieje bowiem głęboka racja, że antyklerykał i ateista opowiada się za największym apologetą chrześcijaństwa. Otóż podziela on wizję Pascala z jednym ważnym zastrzeżeniem. Deus absconditus Pascala, który ma nas uwolnić od nędzy świata, zostaje zakwestionowany, a cechy Boga jako wszechmocnego stwórcy i prawodawcy przechodzą na Państwo i naukę. W ten sposób Państwo zaczyna przypominać demiurga, Boga zła. Ponieważ Bourdieu nie wierzy w religijne drogi emancypacji spod władzy Państwa, emancypacja jako taka staje pod znakiem zapytania. Francuski socjolog znajduje jednak dwie wysoce ryzykowne drogi wyjścia: wiedzę i miłość. Emancypacja rozpoczyna się od wycofania się ze świata – od zmiany samego siebie, która jest warunkiem wszystkich zmian. Przez pokorę i ascezę wiedzie droga do konwersji naukowej, poprzez praktyki antynomijne wiedzie droga miłości. Odpowiada to dwóm wersjom gnostycyzmu: ascetycznej i libertyńskiej. W końcu jednak sam Bourdieu ulega sile Państwa i paradoksalnie staje po stronie Carla Schmitta.

Bibliografia

  1. Böckenförde E.W. 2005–2006. Teoria polityki a teologia polityczna. Uwagi na temat ich wzajemnego stosunku, tłum. M. Kurkowska, „Teologia Polityczna”, nr 3, s. 301–309.
  2. Boudon R. 2003. Pour une sociologie critique, [w:] Y a-t-il encore une sociologie?, Odile Jacob, Paris, s. 123–159.
  3. Bourdieu P., Wacquant L. 2001. Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, tłum. A. Sawisz, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  4. Bourdieu P. 1984. La Dernière Instance, [w:] red. Y. David, J.-P. Morel, Le Siècle de Kafka, Centre Georges Pompidou, Paris, s. 268–270.
  5. Bourdieu P. 1986. Force of Law. Toward a Sociolog y of the Juridical Field, Hastings Law Journal”, nr 38, s. 814–853.
  6. Bourdieu P. 1988. Homo academicus, Stanford University Press, Stanford.
  7. Bourdieu P. 1990. In other words. Essays towards a reflexive sociology, Stanford University Press, Stanford.
  8. Bourdieu P. 1991. The political ontolog y of Martin Heidegger, Stanford University Press, Stanford.
  9. Bourdieu P. 1993. Sociology in Question, Sage, London.
  10. Bourdieu P. 1996. The State Nobility. Elite Schools in the Field of Power, Stanford University Press, Stanford.
  11. Bourdieu P. 2001. Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, tłum. A. Zawadzki, Universitas, Kraków.
  12. Bourdieu P. 2004a. From the King’s House to the Reason of State. A Model of the Genesis of the Bureaucratic Field, „Constellations”, nr 11, s. 16–36.
  13. Bourdieu P. 2004b. Męska dominacja, tłum. L. Kopciewicz, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  14. Bourdieu P. 2004c. Science of Science and Reflexivity, Polity, Cambridge.
  15. Bourdieu P. 2006. Medytacje pascaliańskie, tłum. K. Wakar, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  16. Bourdieu P. 2007. Szkic teorii praktyki, poprzedzony trzema studiami na temat etnologii Kabylów, tłum. W. Kroker, Wydawnictwo Antyk, Kęty.
  17. Bourdieu, P. 2009. Rozum praktyczny. O teorii działania, tłum. J. Stryjczyk, WUJ, Kraków.
  18. Bourdieu P. 2013. Algerian Sketches, Polity, Cambridge.
  19. Bourdieu P. 2014. On the State, Polity, Cambridge.
  20. Bourdieu P. 2015. O społecznej naturze symboli [posłowie do Architektury gotyckiej i scholastyki Erwina Panofskiego], „Stan Rzeczy” 2015, nr 8, s. 163–185.
  21. Bourdieu P., De Saint-Martin M. 1982. La Sainte Famille. L’Episcopat frangais dans le champ du pouvoir, „Actes de la recherche en sciences sociales”, nr 44–45, s. 2–53.
  22. Brod M. 1982. Franz Kafka. Opowieść biograficzna, tłum. T. Zabłudowski, Czytelnik, Warszawa.
  23. Budzik S. 1997. Dramat odkupienia. Kategorie dramatyczne w teologii na przykładzie R. Girarda, H. U. von Balthasara i R. Schwagera, Biblos, Tarnów.
  24. Carnevali B. 2013. Girard-Bourdieu. Les origines augustiniennes d’une affinité anthropologique, wystąpienie na konferencji Girard-Bourdieu. Des affinités méconnues, 18 czerwca 2013 roku.
  25. Cassirer E. 2006. Mit państwa, tłum. A. Staniewska, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
  26. Descartes R. 1998. List do Voetiusa, tłum. J. Usakiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  27. Descartes R. 2001. Medytacje o pierwszej filozofii. Zarzuty uczonych mężów i odpowiedzi autora. Rozmowa z Burmanem, tłum. M. i K. Ajdukiewiczowie i inni, Wydawnictwo Antyk, Kęty.
  28. Dianteill E. 2003. Pierre Bourdieu and the Sociology of Religion. A Central and Peripheral Concern, „Theory and Society” 2003, nr 5–6, s. 529–549.
  29. Domański J. 1997. Z dawnych rozważań o marności i pogardzie świata oraz nędz y i godności człowieka, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.
  30. Flahault F. 2013. Chers Jansénistes, un peu de sollicitude pour la difficulté d’exister, wystąpienie na konferencji Girard-Bourdieu. Des affinités méconnues, 18 czerwca 2013 roku.
  31. Flanagan K. 2007. Sociolog y in Theolog y. Reflexivity and Belief, Palgrave Macmillan, Basingstoke.
  32. Gdula M. 2009. Trzy dyskursy miłosne, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  33. Gierycz M. 2007. Teologia polityczna a metoda badania relacji religii i polityki w procesie integracji europejskiej, „Przegląd Europejski”, nr 2, s. 39–50.
  34. Girard R. 2006. Początki kultury, tłum M. Romanek, Wydawnictwo Znak, Kraków.
  35. Grad P. 2013. Osądzić nowoż ytność. Wokół korespondencji Hansa Blumenberga i Carla Schmitta, „Kronos”, nr 2, s. 161–169.
  36. Grözinger K.E. 2006. Kafka a Kabała. Pierwiastek ż ydowski w dziele i myśleniu Franza Kafki, tłum. J. Güntner, Austeria, Kraków.
  37. Hałas E. 2013. Międz y odrzuceniem religii a zbawianiem świata. Itineraria socjologii i postsekularnej teorii społecznej, „Stan Rzeczy”, nr 5, s. 13–29.
  38. Hobbes T. 1954. Lewiatan, cz yli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, tłum. Cz. Znamierowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  39. Jonas H. 1994. Religia gnoz y, tłum. M. Klimowicz, Wydawnictwo Platan, Kraków.
  40. Jussen B. 2009. The King’s Two Bodies Today, „Representations”, nr 108, s. 102–117.
  41. Kantorowicz E.H. 2007. Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, tłum. M. Michalski, A. Krawiec, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
  42. Kantorowicz E.H. 2008. Kalendarium ż ycia i twórczości (przygotował Robert Pawlik), „Kronos”, nr 4, s. 49–68.
  43. Kołakowski L. 2001. Bóg nam nic nie jest dłużny. Krótka uwaga o religii Pascala i o duchu jansenizmu, Wydawnictwo Znak, Kraków.
  44. Koselleck R. 2001. Semantyka historyczna, tłum W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
  45. Lamont M. 1987. How to Become a Dominant French Philosopher. The Case of Jacques Derrida, „American Journal of Sociology”, nr 3, s. 584–622.
  46. Lane J.F. 2006. Bourdieu’s Politics. Problems and Possiblities, Routledge, London.
  47. Lazier B. 2013. Przezwyciężyć gnozę. Hans Jonas, Hans Blumenberg i prawomocność świata natury, tłum. R. Zawisza, „Kronos”, nr 2, s. 142–160.
  48. Lipszyc A. 2012. Sprawiedliwość na końcu języka. Czytanie Waltera Benjamina, Universitas, Kraków .
  49. Marquard O. 2001. Szczęście w nieszczęściu. Rozważania filozoficzne, tłum. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  50. Marquard O. 1994. Od monomityczności do polimityczności, [w:] tegoż, Rozstanie z filozofią pierwsz ych zasad. Studia filozoficzne, tłum. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa, Warszawa.
  51. Metz J.B. 2000. Teologia polityczna, tłum. A. Mosurek, Wydawnictwo WAM, Kraków.
  52. Panofsky E. 1997. Three Essays on Style, MIT, Cambridge.
  53. Pascal B. 1989. Myśli, tłum. T. Żeleński, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
  54. Pawlik R. 2008. Dwa ciała króla. Średniowieczna metaforologia polityczna Ernsta H. Kantorowicza, „Kronos”, nr 4, s. 42–48.
  55. Pawlik R. 2013. Od pracy pojęcia do pracy metafory. O metaforologii Hansa Blumenberga, „Kronos”, nr 2, s. 113–124.
  56. Peyrefitte A. 1981. The Trouble with France, Knopf, New York.
  57. Rey T. 2007. Bourdieu on Religion. Imposing Faith and Legitimacy, Equinox, London.
  58. Rudolph K. 1995. Gnoza. Istota i historia późnoantycznej formacji religijnej, tłum. G. Sowiński, Nomos, Kraków.
  59. Schmitt C. 2000. Teologia polityczna i inne pisma, tłum. M. Cichocki, Wydawnictwo Znak, Kraków-Warszawa.
  60. Schmitt C. 2008. Lewiatan w teorii państwa Thomasa Hobbesa. Sens i niepowodzenie politycznego symbolu, tłum. M. Falkowski, Prószyński i S-ka, Warszawa.
  61. Schmitt C. 2014. Teologia polityczna II, tłum. B. Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
  62. Scholem G. 1995. Redemption Through the Sin, [w:] tegoż, The Messianic Idea in Judaism and Other Essays on Jewish Spirituality, Schocken, New York, s. 78–141.
  63. Scholem G. 2006. Żydzi i Niemcy. Eseje, listy, rozmowa, tłum. A. Lipszyc, Wydawnictwo Pogranicze, Sejny.
  64. Sosnowska P. 2013. Teologia polityczna i nowoż ytność. Hans Blumenberg kontra Carl Schmitt, „Kronos”, nr 2, s. 170–183.
  65. Taubes J. 2013a. Apokalipsa i polityka. Eseje mesjańskie, tłum. Piotr Graczyk i inni, Fundacja Augusta hr. Cieszkowskiego, Warszawa.
  66. Taubes J. 2013b. Kafka, Kronos, nr 1, s. 206–207.
  67. Verter B. 2003. Spiritual Capital. Theorizing Religion with Bourdieu against Bourdieu. „Sociological Theory”, nr 2, s. 150–174.
  68. Voegelin E. 1992. Nowa nauka polityki, tłum. P. Śpiewak, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa.
  69. Wagner I. 2012. Geniusz cz y biznesmen? Sprzężenie karier drogą do sukcesu w nauce, „Stan Rzeczy”, nr 2, 12–76.
  70. Warczok T. 2010. Ład konsekrowany, ład zdenaturalizowany. O socjologii religii Pierre’a Bourdieu, [w:] Religijność i duchowość. Dawne i nowe formy, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska, Nomos, Kraków, s. 154–166.

Pobrania

Dane pobrania nie są jeszcze dostepne