Przejdź do głównego menu Przejdź do sekcji głównej Przejdź do stopki
Nagłówek strony

Artykuły

Nr 1(10) (2016): Wędrujące pojęcia

Kontrrewolucyjne pojęcie. „Polityka historyczna” w Polsce

  • Michał Łuczewski
DOI
https://doi.org/10.51196/srz.10.13
Opublikowane
1. 04. 2016

Abstrakt

Tekst podejmuje analizę semantyczną pojęcia polityki historycznej, które stanowi ważny klucz do zrozumienia przemian społecznych III RP i nowoczesności w ogóle. Pojęcie polityki historycznej zostało spopularyzowane pod koniec lat 90. przez intelektualistów związanych z Warszawskim Klubem Krytyki Politycznej (WKKP) i uzyskało rezonans jako jeden z filarów rewolucji semantycznej Prawa i Sprawiedliwości z lat 2003–2005. Przejawem instytucjonalizacji tego pojęcia jest otwarte w 2004 roku Muzeum Powstania Warszawskiego, którego współtwórcami byli członkowie WKKP. Pojęcie polityki historycznej pojawiło się w kontekście krytyki nowoczesności i charakterystycznego dla niej zerwania z przeszłością na rzecz wyboru przyszłości. Miało ono zarazem wymiar nowoczesny: dążąc do rewolucyjnej przemiany rzeczywistości, wybierało przyszłość, nie zrywając z przeszłością, lecz do niej powracając. Artykuł odwołuje się także do prehistorii tego pojęcia w filozofii dziejów Bronisława Trentowskiego i Augusta Cieszkowskiego, wskazuje na głębokie warstwy znaczeniowe polityki i historii.

Bibliografia

  1. Assmann A. 2006. Der lange Schatten der Vergangenheit: Erinnerungskultur und Geschichtspolitik, C.H. Beck.
  2. Assmann A. 2013. Ist die Zeit aus den Fugen? Aufstieg und Fall des Zeitregimes der Moderne, Carl Hanser Verlag.
  3. Assmann J. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach staroż ytnych, tłum. A. Kryczyńska-Pham, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
  4. Assorodobraj-Kula N. 1995. „Żywa historia”: świadomość historyczna: symptomy i propozycje badawcze, [w:] Sto lat socjologii polskiej. Od Supińskiego do Szczepańskiego, red. J. Szacki, PWN, s. 865–869. [Pierwodruk: 1963.]
  5. Borowiec P. 2013. Czas polityczny po rewolucji. Czas w polskim dyskursie politycznym po 1989 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
  6. Cat-Mackiewicz S. 1972. Kto mnie wołał, czego chciał…, PAX.
  7. Chwedoruk R. 2007. Polityka historyczna a doświadczenia polskiej lewicy, „Przegląd Socjalistyczny” nr 5, s. 27–49.
  8. Cichocki M. 1999. Ciągłość i zmiana. Cz y konserwatyzm może nie być rewolucyjny?, Biblioteka „Więzi”.
  9. Cichocki M. 2000. Moralistyczne podstawy amoralizmu, [w:] W obronie zdrowego rozsądku, red. M. Cichocki, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 35–48.
  10. Cichocki M. 2005. Władza i pamięć, Ośrodek Myśli Politycznej.
  11. Cichocki M., Łuczewski M. 2015. Wywiad przeprowadzony 15.12.
  12. Cichocki M., Merta T., red. 2000. W obronie zdrowego rozsądku, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 25–34.
  13. Czarnowski S. 1956. Dzieła, t. I: Studia z historii kultury, PWN.
  14. Dudek A. 2011. Historia i polityka w Polsce po 1989 roku, [w:] Historycy i politycy. Polityka pamięci w III RP, red. P. Skibiński, T. Wiścicki, M. Wysocki, Wydawnictwo DiG, s. 33–57.
  15. François E., Kończal K., Traba R., Troebst S., red. 2013. Geschichtspolitik in Europa seit 1989: Deutschland, Frankreich und Polen im internationalen Vergleich, Wallstein.
  16. Frei N. 1999. Polityka wobec przeszłości: początki Republiki Federalnej i przeszłość nazistowska, tłum. B. Ostrowska, Wydawnictwo Trio.
  17. Friszke A., Gawin D., Stobiecki R., Wóycicki K., Wiścicki T. 2011. Państwo wobec historii O sporach wokół polityki historycznej w ostatnich latach, [w:] Historycy i politycy. Polityka pamięci w III RP, red. P. Skibiński, T. Wiścicki, M. Wysocki, Wydawnictwo DiG, s. 11–32.
  18. Gadamer H.-G. 2007. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, tłum. B. Baran, PWN.
  19. Gawin D. 2007. Granice demokracji liberalnej, Ośrodek Myśli Politycznej.
  20. Gawin D., Kowal P. 2005. Polska polityka historyczna, [w:] Polityka historyczna. Historycy – politycy – prasa, red. A. Panecka, Muzeum Powstania Warszawskiego, s. 11–13.
  21. Hałas E. 1999. Transformacja w wyobraźni zbiorowej, [w:] Imponderabilia wielkiej zmiany. Mentalność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji, red. P. Sztompka, PWN, s. 69–87.
  22. Horolets A. 2006. Obrazy Europy w polskim dyskursie publicznym, Universitas.
  23. Kaczyński J. 1996. Nowe państwo – rewolucja moralna, „Gazeta Polska”, 18.07.
  24. Kaczyński J. 1998. Informacja rządu o stanie bezpieczeństwa publicznego w kraju. 2. Projekt apelu w sprawie bezpieczeństwa publicznego w miastach (druk nr 133). http://orka2.sejm.gov.pl/Debata3.nsf/118b9e577f3fceeac125746d-0030d0fa/6b757ee1c397d320c1257491003e112e?OpenDocument; dostęp: 18.03.2016).
  25. Kalicka J., Witek P. 2014. Polityka historyczna, [w:] Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, współpraca J. Kalicka, Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 378–387.
  26. Karłowicz D. 2004. Koniec snu Konstantyna. Szkice z życia codziennego idei, Ośrodek Myśli Politycznej.
  27. Karłowicz D. 2005. Pamięć aksjologiczna a historia, [w:] Pamięć i odpowiedzialność, red. R. Kostro, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 35–41.
  28. Karłowicz D. 2007. Arcyparadoks śmierci. Męczeństwo jako kategoria filozoficzna – pytanie o dowodową wartość męczeństwa, Fronda.
  29. Karłowicz D., Łuczewski M. 2015. Wywiad przeprowadzony 27.10.
  30. Kennedy M. 2002. Cultural Formations of Postcommunism: Emancipation, Transition, Nation, and War, University of Minnesota Press.
  31. Konopczyński W. 1921. Od Sobieskiego do Kościuszki. Szkice, drobiazgi, fraszki historyczne, Gebethner i Wolff.
  32. Kończal K., Wawrzyniak J. 2011. Polskie badania pamięcioznawcze: tradycje, koncepcje, (nie)ciągłości, „Kultura i Społeczeństwo” nr 55(4), s. 11–63.
  33. Kornaś J., red. 2010. Idea ustrojowa a rzeczywistość „IV Rzeczypospolitej”, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.
  34. Koselleck R. 2001. Semantyka historyczna, tłum. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie.
  35. Koselleck R. 2009. Dzieje pojęć. Studia z semantyki i pragmatyki języka społeczno-politycznego, tłum. W. Kunicki, J. Merecki, Oficyna Naukowa.
  36. Koselleck R. 2012. Warstwy czasu: studia z metahistorii, tłum. K. Krzemieniowa, J. Merecki, Oficyna Naukowa.
  37. Koselleck R. 2015. Krytyka i kryzys. Studium patogenezy świata mieszczańskiego, tłum. J. Duraj, M. Moskalewicz, Fundacja Res Publica im. H. Krzeczkowskiego.
  38. Kostro R., Ujazdowski K.M. 2005. Odzyskać pamięć, [w:] Pamięć i odpowiedzialność, red. R. Kostro, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 55–70.
  39. Kostro R., Merta T., red. 2005. Pamięć i odpowiedzialność, Ośrodek Myśli Politycznej.
  40. Kracik S. 2011. Kultura pamięci, tożsamość Małopolski, „Pressje” nr 26/27, s. 188–195.
  41. Krasnodębski Z. 1991. Upadek idei postępu, PIW.
  42. Krasnodębski Z. 2003. Demokracja peryferii, Słowo/obraz/terytoria.
  43. Kuczyński J. 1972. Indywidualność i ojczyzna. Filozoficzna problematyka kwestii narodowej, PIW.
  44. Kunicki W. 1999. Wprowadzenie, [w:] C. Schmitt, Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918–1933, red. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie.
  45. Kurczewska J. 2002. Patriotyzm(y) polskich polityków. Z badań nad świadomością liderów partyjnych lat dziewięćdziesiątych, Wydawnictwo IFiS PAN.
  46. Kwiatkowski P.T. 1990. Społeczne ramy tradycji. Przemiany obrazu przeszłości Mazowsza Płockiego w publikacjach regionalnych 1918–1988, IS UW.
  47. Legutko P. 2014. Jedyne takie muzeum. Odzyskana pamięć o Powstaniu Warszawskim, Znak.
  48. Leszczyński A., oprac. 2006a. Czy państwo ma rządzić historią (debata z udziałem Tomasza Merty, Jerzego Jedlickiego, Stanisława Gluzy), „Gazeta Wyborcza”, 16.06.
  49. Leszczyński A. 2006b. Polityka historyczna. Wielki strach, „Gazeta Wyborcza”, 07.04.
  50. Leszczyński A. 2007. Nadeszła „polityka historyczna”, „Gazeta Wyborcza”, 09.01.
  51. Lipiński A. 2009. Dyskursywne konstruowanie tożsamości prawicy w warunkach podziału postkomunistycznego, [w:] Współczesne partie polityczne. Wybrane problemy, red. T. Godlewski, M. Jastrzębski, I. Kapsa, D. Karnowska, A. Lipiński, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 186–242.
  52. Lipiński A. 2012. Delegitymizacja III Rzeczypospolitej, budowanie partyjnej tożsamości i dyskursywne struktury możliwości, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, t. 4, s. 75–92.
  53. Lipski J.J. 1992 [1981]. Dwie ojczyzny, dwa patriotyzmy, [w:] Tunika Nessosa, PEN, s. 139–164.
  54. Łuczewski M., Bednarz-Łuczewska P. 2011. Wie soll man Erinnerungskultur und Geschichtspolitik in Polen und Deutschland untersuchen?, [w:] Erinnerungs kultur des 20. Jahrhunderts. Analysen deutscher und polnischer Erinnerungsorte, red. M. Łuczewski, J. Wiedmann, Peter Lang Verlag, s. 15–28.
  55. Łuczewski M., Wiedmann J., red. 2011. Erinnerungskultur des 20. Jahrhunderts: Analysen deutscher und polnischer Erinnerungsorte, Peter Lang Verlag.
  56. Machcewicz P. 2007. Jak polityka zaszkodziła polityce historycznej, „Gazeta Wyborcza”, 14.09.
  57. Machcewicz P. 2012a. Pamięć historyczna bez polityków (rozmawia Adam Leszczyński), „Gazeta Wyborcza”, 29.03
  58. Machcewicz P. 2012b. Spory o historię 2000–2011, Znak.
  59. Marquard O. 2001. Szczęście w nieszczęściu. Rozważania filozoficzne, tłum. K. Krzemieniowa, Oficyna Naukowa.
  60. Matyja R. 2009a. Konserwatyzm po komunizmie, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
  61. Matyja R. 2009b. Państwo, czyli kłopot, Ośrodek Myśli Politycznej.
  62. Meier Ch. 1987. Eröffnungsrede zur 36. Versammlung deutscher Historiker in Trier, 8. Oktober 1986, [w:] „Historikerstreit”. Die Dokumentation der Kontroverse um die Einzigartigkeit der nationalsozialistischen Judenvernichtung, red. R. Augstein, Pieper, s. 204–214.
  63. Meier Ch. 2012. Powstanie polityczności u Greków, tłum. M. Cichocki, Fundacja Świętego Mikołaja – Redakcja „Teologii Politycznej”.
  64. Merta T. 2000. Nieodzowność konserwatyzmu, [w:] W obronie zdrowego rozsądku, red. M. Cichocki, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 25–34.
  65. Merta T. 2005. Pamięć i nadzieja, [w:] Pamięć i odpowiedzialność, red. R. Kostro, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 87–113.
  66. Merta T. 2008. Przyszłość można wybrać, opierając się na przeszłości (wywiad), „Nowe Kryteria”, nr 1, s. 9–20.
  67. Michnik A. 2006. Polityka historyczna. Wariant rosyjski, „Gazeta Wyborcza”, 28.09.
  68. Nietzsche F. 1996. Niewczesne rozważania, tłum. M. Łukasiewicz, Znak.
  69. Nijakowski L.M. 2008. Polska polityka pamięci: esej socjologiczny, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
  70. Nowak A. 2001. Westerplatte cz y Jedwabne, „Rzeczpospolita”, 1.08.
  71. Nowinowski S., Pomorski J., Stobiecki R., red. 2008. Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.
  72. Olszewski E. 2013. Pamięć społeczna i polityka historyczna w programach polskich partii politycznych, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, nr 2, s. 67–97.
  73. Ost D. 2007. Klęska „Solidarności”: gniew i polityka w postkomunistycznej Europie, tłum. H. Jankowska, Muza.
  74. Panecka A., red. 2005. Polityka historyczna, historycy – politycy – prasa, Muzeum Powstania Warszawskiego.
  75. Roszkowski W. 2005. O potrzebie polskiej polityki historycznej, [w:] Pamięć i odpowiedzialność, red. R. Kostro, T. Merta, Ośrodek Myśli Politycznej, s. 127–142.
  76. Schmid H. 2009. Vom publizistischen Kampfbegriff zum Forschungskonzept. Zur Historisierung der Kategorie „Geschichtspolitik”, [w:] Geschichtspolitik und kollektives Gedächtnis. Erinnerungskulturen in Theorie und Praxis, V&R Unipress, s. 53–75.
  77. Schmitt C. 1999. Epoka neutralizacji i polityzacji, [w:] Rewolucja konserwatywna w Niemczech 1918–1933, red. W. Kunicki, Wydawnictwo Poznańskie, s. 427–444.
  78. Schmitt C. 2000. Teologia polityczna i inne pisma, tłum. M. Cichocki, Znak.
  79. Skibiński P., Wiścicki T., Wysocki M., red. 2011. Historycy i politycy. Polityka pamięci w III RP, Wydawnictwo DiG.
  80. Stasik A. 2016. Konserwatyzm nielamentujący: Warszawski Klub Krytyki Politycznej 1996–2000, maszynopis.
  81. Steinmetz W., red. 2007. „Politik”: Situationen eines Wortgebrauchs im Europa der Neuzeit, Campus.
  82. Szacka B. 2006. Czas przeszły, pamięć, mit, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
  83. Szacka B., Sawisz A. 1990. Czas przeszły i pamięć społeczna: przemiany świadomości historycznej inteligencji polskiej, 1965–1988, IS UW.
  84. Szacki J. 1965. Kontrrewolucyjne paradoksy. Wiz je świata francuskich antagonistów Wielkiej Rewolucji 1789–1815, PWN.
  85. Szacki J. 1971. Tradycja. Przegląd problematyki, PWN.
  86. Szacki J. 1991. Dylematy historiografii idei oraz inne szkice i studia, PWN.
  87. Szacki J. 1994. Liberalizm po komunizmie, Znak.
  88. Śpiewak P. 2003. Koniec złudzeń, „Rzeczpospolita”, 23.01.
  89. Śpiewak P. 2005. Pamięć po komunizmie, Słowo/obraz/terytoria.
  90. Tarkowska E., red. 1996. O czasie, politykach i czasie polityków, Wydawnictwo IFIS PAN.
  91. Tarrow S., McAdam D. 2008. Zmiana skali, [w:] Dynamika życia społecznego. Współczesne koncepcje ruchów społecznych, red. K. Gorlach, P. H. Mooney, Scholar, s. 347–373.
  92. Taubes J. 2010. Teologia polityczna świętego Pawła. Wykłady wygłoszone w Ośrodku Badań Ewangelickiej Wspólnoty Studyjnej w Heidelbergu 23–27 lutego 1987 roku, tłum. M. Kurkowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Fundacja Świętego Mikołaja. Redakcja „Teologii Politycznej”.
  93. Tokarz T. 2011. Koncepcja „polityki historycznej” w myśli konserwatystów polskich, „Kultura i Historia”, t. 19. http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/2468; dostęp: 13.02.2017
  94. Traba R. 2010. Polityka wobec historii, „Teksty Drugie” nr 1/2, s. 300–319.
  95. Trentowski B. 1843. Stosunek filozofii do cybernetyki, czyli sztuki rządzenia narodem: rzecz o treści politycznej, nakładem Księgarni J. K. Żupańskiego.
  96. Troebst S. 2014. Geschichtspolitik, Docupedia-Zeitgeschichte. http://docupedia.de/zg/Geschichtspolitik?oldid=106422; dostęp: 18.01.2016
  97. Tusk D. 2007. Expose, „Gazeta Wyborcza”, 23.11.
  98. Ujazdowski K.M., Merta T., Kostro R. 2006. Polityka historyczna i jej wrogowie, „Gazeta Wyborcza”, 06.04.
  99. Voegelin E. 1992. Nowa nauka polityki, tłum. P. Śpiewak, Aletheia.
  100. Walicki A. 1970. Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społeczno- religijnej romantyzmu polskiego, PIW.
  101. Walicki A. 2011. Polska, Rosja, marksizm, Universitas.
  102. Wolff-Powęska A. 2007. Polskie spory o historię i pamięć. Polityka historyczna, „Przegląd Zachodni” nr 66(1), s. 3–44.
  103. Wolff-Powęska A. 2011. Pamięć – brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010), Wydawnictwo Zysk i S-ka.
  104. Żakowski J. 1994. Coś w Polsce pękło, coś się skończyło, „Gazeta Wyborcza”, 16.04.
  105. Żychlińska M., Fontana E. 2016. Museal Games and Emotional Truths: Creating Polish National Identity at the Warsaw Rising Museum, „East European Politics & Societies”, nr 30(2), s. 235–269.
  106. Żychlińska M. 2009. Muzeum Powstania Warszawskiego jako wehikuł polskiej pamięci zbiorowej, „Kultura i społeczeństwo” nr 53(3), s. 89–114.

Pobrania

Dane pobrania nie są jeszcze dostepne